EDEAd yayın süreçleri, bilginin bilimsel yöntemlerle tarafsız biçimde üretilmesi, geliştirilmesi ve paylaşılması esasına dayanır. Bilimsel üretimin gerçekleştirilmesinde, yayın sürecindeki tüm paydaşların (yayıncı, editör, yazarlar, hakemler ve okurlar) etik ilkelere uyması zorunludur. Bu kapsamda EDEAd yayın etiği ve açık erişim politikası, Yayın Etiği Komitesi (Committee on Publication Ethics, COPE) tarafından açık erişimde yayımlanan kılavuzlar ve politikalar doğrultusunda belirlenmiştir. Özellikle "Yayın Etiği Komitesi (COPE) Davranış Kuralları ve Dergi Editörleri için En İyi Uygulama Kılavuzları" (Code of Conduct and Best Practice Guidelines for Journal Editors" ve "COPE Best Practice Guidelines for Journal Editors) yayın sürecinin tüm bileşenlerinin etik ilkelere uygun hareket etmesini gerektirmektedir.
Makalelerde kullanılan verilerin yönlendirilmesi, çarpıtılması veya uydurma verilerin kullanılması gibi durumlar tespit edildiğinde, durum resmi olarak makale yazarının çalıştığı kuruma bildirilecek ve makale reddedilecektir. EDEAd, editörler veya hakemler tarafından sunulan raporlara göre yazarlardan analiz sonuçlarına ilişkin çıktı dosyalarını talep etme hakkına sahiptir.
Yayıncının Etik Sorumlulukları
Yayıncı yalnızca yasal süreçleri yürütmekte olup, değerlendirme ve yayın sürecine müdahalede bulunmaz. Yayıncı ile editörler kurulu arasındaki ilişki, editöryal bağımsızlık ilkesine dayanır.
EDEAd Editörler Kurulunun Etik Sorumlulukları
-
EDEAd’a yapılan her makale başvurusundan ve yayımlanmasından sonraki tüm süreçlerden EDEAd Editörler Kurulu sorumludur. Bu sorumluluk, dergiyle ilgili konularda verilen kararlarda yalnızca kamu yararını düşünerek; kişisel kazanç gözetmeksizin, bağımsız olarak karar vermeyi gerektirir. Yayıncı ve Editörler Kurulu arasındaki ilişki bağımsızlık ilkesine dayanır, editörlerin alacağı tüm kararlar yayıncıdan ve diğer kişi ve kuruluşlardan bağımsızdır.
-
Yayın, kör hakemlik, değerlendirme süreci, etik ilkeler gibi dergi politikalarının belirlenmesini ve uygulanmasını sağlamak.
-
EDEAd yayımlanmış makale yazarlarının telif hakkını korumak.
-
Makale ve dergi yayım sürecinde fikri mülkiyet hakları, bilimsel-etik olmayan davranışlar, intihal, gönderme (atıf) çeteciliği ile ilgili önlemleri almak.
-
EDEAd editörler kurulu, yazarların bilgi gereksinimlerini içeren bir yazar rehberi; hakemlerin değerlendirme aşamasında gerek duyacakları bilgileri içeren bir hakem rehberi hazırlamak.
-
Her makalenin kayıtlarını ve dergiyle ilgili yazışmaları elektronik ortamda 5 yıl süreyle saklamak.
Editör, Editör Yardımcıları ve Alan Editörlerinin Etik Sorumlulukları
-
Hakemlerin, yazarların, araştırmacıların, uygulayıcıların ve okurların bilgi gereksinimlerini karşılarlar. Yayın sürecinde düzeltme ve açıklama gerektiren konularda açıklık ilkelerine göre davranmaya özen gösterirler.
-
Yayımlanacak makalelerin özgün olmasına; literatüre, okurlara, araştırmacılara ve uygulayıcılara katkı sağlamasına dikkat ederler.
-
Makalelerle ilgili olumlu ya da olumsuz karar verirken, makalelerin özgün değeri, alana katkısı, araştırma yönteminin geçerliliği ve güvenilirliği, anlatımın açıklığı ile derginin amaç ve kapsamını göz önünde bulundururlar.
-
Başvurusu yapılan makaleleri önemli bir sorun olmadığı sürece ön değerlendirme aşamasına alırlar ve olumlu hakem önerilerini dikkate alırlar.
-
Kör hakemlik ve değerlendirme süreci politikalarını uygular, hakemlerin ve yazarların kimlik bilgilerini gizli tutar, her makalenin tarafsız ve süresi içinde değerlendirilmesini sağlarlar.
-
Makale incelemelerinde hakemlerin uzmanlık alanlarını dikkate alırlar.
-
Editörler, hakemler ve yazarlar arasında çıkar çatışması ya da çıkar birliği olup olmadığını göz önüne alırlar.
-
Hakem havuzunun geniş bir yelpazeden oluşması ve sürekli güncellenmesi çabası içinde olurlar.
-
Akademik görgü kurallarına uymayan ve bilimsel olmayan değerlendirmelere engel olurlar.
-
Dergi yayın süreçlerini, yayın politikalarına ve rehberlere uygun biçimde işletilmesini sağlarlar. Süreçte görev alanları yayın politikaları konusunda bilgilendirirler.
-
Yayın sürecinde görev alan herkesle etkili bir iletişim içinde olur, belirli aralıklarla toplantılar düzenlerler.
-
Değerlendirilen makalelerdeki kişisel verilerin korunmasını sağlarlar; yazar, hakem ve okurların bireysel verilerini korurlar.
-
Makalelerde insan ve hayvan haklarının korunmasına özen gösterirler. Makalenin katılımcılarının açık onayının belgelendirilmesini önemserler. Makalenin katılımcılarına ilişkin etik kurul onayı yoksa ve deneysel araştırmalarda izin alınmadıysa makaleyi reddederler.
-
Görevi kötüye kullanmaya karşı önlem alırlar. Görevi kötüye kullanmaya yönelik yakınmalar olduğunda, nesnel bir soruşturma yaparak konuyla ilgili bulguları paylaşırlar.
-
Makalelerdeki hata, tutarsızlık ya da yanlış yönlendirmelerin düzeltilmesini sağlarlar.
-
Editörler, yayımlanan makalelerin fikri mülkiyet hakkını korur, ihlal olması durumunda derginin ve yazarların haklarını savunurlar. Yayımlanan makalelerin içeriğinin başka yayınların fikri mülkiyet haklarını ihlal etmemesi konusunda gerekli önlemleri alırlar. Özgünlük-benzerlik denetimi yaparlar.
-
Dergide yayımlanan makalelere yönelik tutarlı eleştirileri dikkate alırlar, eleştirilen makalelerin yazarlarına yanıt hakkı verirler.
-
Olumsuz sonuçları içeren çalışmaları da göz önünde bulundururlar.
-
Dergiye iletilen yakınmaları inceler ve gerekli açıklamaları yaparlar.
Hakemlerin Etik Sorumlulukları
EDEAd makale değerlendirme sürecinde yazarların hakemleri, hakemlerin yazarları tanımadıkları çifte kör hakemlik ilkesi uygulanır. Hakemler, yazarlarla doğrudan iletişim kuramaz; makale değerlendirme formları ve metin üzerinde belirtilen notlarla düzeltme istekleri dergi yönetim sistemi üzerinden editörlerce yazarlara iletilir. EDEAd’da görev alan hakemler şu etik sorumlulukları taşımaktadır:
-
Yalnızca uzmanlık alanıyla ilgili makaleleri değerlendirmeyi kabul etmelidirler.
-
Değerlendirmeyi tarafsızlık ve gizlilik içinde yapmalıdırlar. İnceledikleri makaleleri değerlendirme sürecinden sonra yok etmeli ancak yayımlandıktan sonra kullanmalıdırlar. Uyruk, cinsiyet, dinsel inanç, siyasal inanç ve ticari kaygılar, değerlendirmenin tarafsızlığını bozmamalıdır.
-
Çıkar çatışması ya da çıkar birliği olduğunu anladıklarında, makaleyi değerlendirmeyi reddederek editörlere bildirmelidirler.
-
Değerlendirmeyi akademik görgü kurallarına uygun biçimde, yapıcı bir dille yapmalı; hakaret ve düşmanlık içeren kişisel yorumlardan kaçınmalıdırlar.
-
Değerlendirmesini kabul ettikleri makaleyi süresi içinde değerlendirmelidirler.
Yazarların Etik Sorumlulukları
EDEAd’a makale başvurusu yapan yazarların etik sorumlulukları şunlardır:
-
Yayımladıkları ya da başka bir yayın organına gönderdikleri makaleleri bir daha gönderemezler.
-
Makalelerinin özgün olmasına dikkat ederler.
-
Makalelerinde yararlandıkları kaynaklara etik ilkeler doğrultusunda doğru biçimde gönderme (atıf) yapmalıdırlar.
-
Makaleye katkı sağlamayan kişilerin adı, yazar olarak yazılmamalıdır. Yayımlanmak üzere başvurusu yapılan bir makalenin yazar sırasını değiştirme, yazar çıkarma, yazar ekleme önerilmemelidir.
-
Başvurusu yapılan makaleyle ilgili çıkar çatışması ya da çıkar birliği olan kişileri editörlere bildirmelidirler.
-
Değerlendirme sürecinde makalelerine ilişkin bilgi ya da ham veri istenmesi durumunda beklenen bilgileri editörlere sunmalıdırlar.
-
Makalelerinde kullandıkları verilerin kullanım haklarına, araştırma ve çözümlemelerle ilgili izinlerin ya da üzerinde araştırma yaptıkları katılımcıların onayının alındığını belgelemelidirler.
-
Değerlendirme ve erken görünüm aşamasındaki ya da elektronik ortamda yayımlanmış makalesiyle ilgili hatayı fark ettiklerinde bilgi vermek, düzeltmek ya da geri çekmek için editörle iletişime geçmelidirler.
-
Etik kurul kararı gerektiren deney, anket, ölçek, görüşme, gözlem, odak grup çalışması gibi nicel ya da nitel yöntemlerle veri toplamayı gerektiren araştırmalar için etik kurul onayı aldığını bildirmelidirler. Etik kurul adı, karar tarihi ve sayısı aday makalenin ilk sayfasında ve yöntem bölümünde belirtilmelidir. Etik kurul kararını gösteren belgeyi makalenin başvurusuyla birlikte sisteme yüklemelidirler.
-
Veri toplama sürecinde etik ilkelere özen gösterdiklerinin kanıtlarını (başkalarının ölçek, anket, fotoğraf gibi belgelerinin kullanılması için kendilerinden izin alınması gibi) makale içinde sunmalıdırlar. Makalelerde araştırma ve yayın etiği ile fikir ve sanat eserleri için telif hakları düzenlemelerine uyulduğu belirtilmelidir. Araştırma insan denekler üzerinde yapılmışsa araştırmanın uluslararası bildirilere ve kılavuzlara uygun şekilde gerçekleştirildiği belirtilmelidir.
-
Derleme makaleler için etik kurul onayı istenmez. Bununla birlikte etik kurul kararı gerektirmeyen makalelerde de etik kurul kararının gerekmediği, makalenin ilk sayfasında ve yöntem bölümünde belirtilmelidir.
-
Çalışmada yapay zekâ aracı kullanılmış ise yöntem bölümünde belirtilmelidir.
Etik İlkelere Uymayan Durumun Editöre Bildirilmesi
EDEAd’da editörler, hakemler, yazarlarla ilgili etik ilkelere uygunsuz bir davranış saptandığında ya da değerlendirme sürecindeki, erken görünümdeki ya da yayımlanmış bir makalede etik olmayan bir durum görülürse şu adrese bildirilmesi gerekir: iletisimedea@gmail.com